Περί τελείας στην κάτω γραμμή και άλλων γλωσσικών παρεξηγήσεων

Όταν ήμουν στην έκτη γυμνασίου πήγαινα στο “Σύγχρονο φροντιστήριο” της Θεσσαλονίκης, για να προετοιμαστώ για τις εισαγωγικές εξετάσεις του πανεπιστημίου. Εκεί στο φροντιστήριο είχαμε έναν εμπνευσμένο δάσκαλο των μαθηματικών, τον κύριο Ζουρνά. Ο δάσκαλος αυτός λοιπόν, μια μέρα, θέλοντας να μας τονίσει πόσο μερικές φορές μικρά λάθη προδίδουν τεράστια άγνοια ή απερισκεψία, μας είπε την εξής ιστορία: Κάποτε κάποιος έγραψε μια έκθεση που τελείωνε με την λέξη “αγάπη.”, αλλά επειδή δεν τον χωρούσε η γραμμή να την γράψει, έγραψε “αγάπη” και έβαλε την τελεία στην αρχή της από κάτω γραμμής. Και κατέληξε ο κύριος Ζουρνάς: “Είναι λοιπόν παιδιά μερικές φορές κάτι τέτοια μικροπράγματα στην ζωή που δείχνουν το μέγεθος της βλακείας ορισμένων ανθρώπων!”

Πέρασαν χρόνια και πολλές φορές θυμήθηκα αυτήν την φράση. Μια φορά ήταν σχετική με την ονομασία της πανεπιστημιούπολης Καισαριανής-Ζωγράφου στην Αθήνα. Κάποιος, που σίγουρα δεν είχε τίποτα άλλο να κάνει, αποφάσισε ότι η σωστή ονομασία είναι “ΠανεπιστημιΟπολις” και όχι “πανεπιστημιούπολη”. Αυτό όταν το πρωτοάκουσα μου θύμισε όταν έκανα μάθημα Ελληνικών σε μια Αμερικανίδα φίλη μου. Την είχα μάθει λοιπόν την λέξη “ψωμί” και επίσης ότι όταν στα Ελληνικά θέλουμε κα πούμε ότι κάτι είναι μικρό, βάζουμε το τελικό “ακι”. Μια μέρα της έλεγα ότι όταν τρώμε πολύ βάζουμε πάχος από δω και από κει στην λεκάνη και αυτά τα παχάκια τα λέμε μικρά ψωμιά. “Δηλαδή”, μου λέει αυτή “ψωμι-άκια;”. Γέλασα και της εξήγησα ότι όταν οι Έλληνες κολλάν δύο λέξεις, εκεί που γίνεται το κόλλημα μερικές φορές οι λέξεις αλλάζουν. Έτσι λέμε “ψωμάκια” και όχι “ψωμι-άκια”. Φαίνεται ότι ο φίλος μας ο Πανεπιστημιοπολίτης δεν το γνώριζε αυτό. Αν θέλετε να γελάστε, σταθείτε μπροστά στον καθρέφτη και δοκιμάστε να πείτε: “ΠανεπιστημιΟπολις”. Σας βεβαιώνω ότι θα σκάσετε στα γέλοια: ΠανεπιστημιΟπολις,.. ΠανεπιστημιΟπολις...

Μια άλλη φορά που ήρθα αντιμέτωπη με μια πράξη της κατηγορίας “τελεία στην κάτω γραμμή”, ήταν όταν κάποιος άλλος (ή μήπως ήταν ο ίδιος;) γραμματιζούμενος αποφάσισε ότι οι ξένοι δεν πρέπει να μας λένε “Greek” αλλά “Hellens”. Γιατί, λέει, το Greek προέρχεται από το υποτιμητικό “γραικός” που εφεύραν οι Τούρκοι για μας (μούσι!). Φαντάζεστε τον Άγγλο, κάθε φορά που αποφασίζει να κάνει διακοπές στην Ελλάδα, να σκέφτεται ότι το “Greece” σημαίνει “η χώρα των άπιστων πολιτών δεύτερης κατηγορίας που ιδρύθηκε μετά την πτώση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας”; Και είχε μιά σκασίλα! Ο φίλος μας ο γραμματιζούμενος προφανώς δεν είχε ζήσει ποτέ εκτός Ελλάδας. Γιατί αν το είχε κάνει, θα ήξερε ο καψερός ότι η λέξη “Hellas” και “Hellen” στο μυαλό του Άγγλου συνδέεται με την Ελληνιστική περίοδο, που θεωρείται περίοδος της παρακμής, ενώ η κλασσική περίοδος της ένδοξης αρχαίας Ελλάδας αναφέρεται ως “Greek”.

Αλλά στην ζωή μερικές φορές περνάει η γνώμη αυτών που βάζουν την τελεία στην κάτω γραμμή.
Έτσι, όταν πήγα με τον ανιψιό μου, που ταξίδευε με Ελληνικό διαβατήριο, στην Κίνα, χάσαμε 20 λεπτά για να εξηγήσουμε στον Κινέζο ελεγκτή διαβατηρίων ποιά χώρα είναι αυτή που στα Αγγλικά λέγεται “Hellas”. Εμείς λέγαμε “Greece”, ως και “Σι-λα” του την είπαμε, αλλά ο άνθρωπος δεν πείθονταν, μια και στο Αγγλικό λεξικό δεν υπήρχε το “Hellas”. Μέχρι που κάλεσε τον προϊστάμενο του να λύσει το μυστήριο. Γιατί βέβαια, άλλο να αποφασίζεις ότι εσύ θα λες την χώρα σου “Hellas” και άλλο να θες οι άλλοι να αλλάξουν την γλώσσα τους για χάρη σου.

Σήμερα, καθώς προσγειωνόμασταν στο Ελευθέριος Βενιζέλος, η αεροσυνοδός, αφού μας καλωσόρισε στα Ελληνικά, θεώρησε υποχρέωση της να μας καλωσορίσει και στα Αγγλικά, και παπ, νάτο το “τελεία στην κάτω γραμμή” συμβάν: “Ladies and gentlemen, welcome to Hellas!”. Φανταστείτε να ταξιδεύατε με την Air France και η αεροσυνοδός, μετά το “Bien venute a France” να σας πετούσε “Καλώς ήρθατε στην Φρανς!”. Και εσείς, αμέσως θα αλλάζατε τα Ελληνικά σας! Ως και η κυρά Μαριώ, που έχει μπακάλικο στην Κολοπετινίτσα, την άλλη μέρα θα καλωσόριζε τον πρώτο πελάτη της λέγοντας: “Καλημέρα κυρ Μήτσο! Έλα και σούφερα και κονσέρβες βατραχοπόδαρα από την Φρανς!”

Μαρία Πέτρου