Ο Τζεβντέτ Μπέη και οι γιοί του

Ορχάν Παμούκ, Νόμπελ Λογοτεχνίας 2006, Ωκεανίδα 2012, 784 σελίδες.

Μόλις τελείωσα να διαβάζω (μάλλον η αδελφή μου τελείωσε να μου διαβάζει) το βιβλίο του Ορχάν Παμούκ, ο Τζεβντέτ Μπέη και οι γιοί του. Είναι το πρώτο του βιβλίο που το έγραψε στα είκοσι-τόσα του. Το βιβλίο περιγράφει την ζωή μιας οικογένειας, από το 1905 ως το 1970. Το βιβλίο δείχνει πώς εξελίχθηκαν οι ανθρώπινες και οικογενειακές σχέσεις του περασμένου αιώνα στην Τουρκία (αλλά θα έλεγα και στην Ελλάδα μια και ακολουθούμε τις τύχες μιας μεγαλοαστικής οικογένειας που δεν έχει σχέση με θρησκεία). Μέσα από την ζωή των μελών της οικογένειας, ο Παμούκ αγγίζει σχεδόν όλα τα φιλοσοφικά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο κατά την διάρκεια της ζωής του: από τις πρώτες ανησυχίες του "ποιος είναι ο σκοπός του ανθρώπου", "ποιο είναι το νόημα της ζωής", μέχρι τα αισθήματα ενός ηλικιωμένου που νοιώθει ότι πέρασε η ζωή του. Τον απασχολούν θέματα όπως η σημασία της τέχνης στην ζωή, το πώς μπορούμε ή πρέπει να εκπαιδεύσουμε έναν λαό, ο εθνικισμός, ο σοσιαλισμός και η πολιτική.

Ένα πράγμα που μου έκανε εντύπωση από την αρχή ήταν ότι ο Παμούκ τα κάνει όλα αυτά χωρίς να αγγίξει σχεδόν καθόλου το ιστορικό-πολιτικό υπόβαθρο της αντίστοιχης εποχής. Όταν κανείς ακούσει για ένα τέτοιο βιβλίο, περιμένει να διαβάσει για τον Ατατούρκ, (βασικά ο Ατατούρκ αναφέρεται δύο μόνον φορές στις 400 πρώτες σελίδες του βιβλίου) για τον πόλεμο ίσως τα πογκρόμ των γκρίζων λύκων κ.λ.π. Τίποτα από όλα αυτά και αυτό δίνει μια ευχάριστη δροσιά στο περιεχόμενο του βιβλίου.

Θα έλεγα ότι το βιβλίο σε πολλά μέρη γίνεται κουραστικό στην λεπτομέρεια του και στις μακροσκελείς φιλοσοφικές συζητήσεις. Αυτό σίγουρα απωθεί τον αναγνώστη.

Θα το σύστηνα; Αν έχεις πολλές ώρες επαναλαμβανόμενης αναμονής κάπου, είναι ό,τι πρέπει. Αν σας ενδιαφέρει η "λαϊκή φιλοσοφία", ναι. Σίγουρα θα σύστηνα να το διαβάσει το 10-20% του πληθυσμού που θέλει να αλλάξει τον κόσμο: οι οπαδοί του ΛΑΟΣ, του ΚΚΕ, Σύριζα, της Χρυσής Αυγής (παρεμπιπτόντως, το ξέρατε ότι αυτοί που ανάγκασαν τους Έλληνες να φύγουν από την Κωνσταντινούπολη ανήκαν σε μία εθνικιστική οργάνωση "Χρυσό" κάτι;), και άλλων ακραίων οργανώσεων.

Μαρία Πέτρου

Ελληνικές Ταινίες

Είδα πρόσφατα μερικές παλιές Ελληνικές ταινίες. Ξεχώρισα τρεις:

1) "Ο Φανούρης και το Σόι του" (1957) με τον Φωτόπουλο. Είναι εξαιρετική ταινία που περιγράφει τέλεια την μιζέρια της Ελληνικής κοινωνίας της εποχής εκείνης. Εγώ πάντως νοστάλγησα να καθίσω σ' εκείνο το χαγιάτι και να φάω τηγανιτά κεφτεδάκια με πατάτες και να βουτήξω το ψωμί στα τηγανέλαια, χωρίς να έχω πάνω από το κεφάλι μου το "weight watchers" και όλους εκείνους τους "αποστόλους" της υγιεινής διατροφής. Θυμάμαι ότι τότε η γιαγιά μου μου τηγάνιζε, για πρωινό, δύο φέτες τυρί τυλιγμένες στο αλεύρι που τσιτσίριζαν στο λάδι του τηγανιού, όπου βουτούσα το ψωμί μου. Σήμερα θα έπρεπε να τρώω δημητριακά με μειωμένη ζάχαρη και γάλα με χαμηλά λιπαρά.

2) "Το χώμα βάφτηκε κόκκινο" (1966). Η ταινία αναφέρεται στο θέμα των Θεσσαλών αγροτών , και τον ξεσηκωμό τους όταν η Θεσσαλία έγινε Ελληνική. Αργότερα, άκουσα σε ένα ντοκιμαντέρ ότι κάτω από τον τουρκικό νόμο (φαντάζομαι τις μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ) οι δουλοπάροικοι είχαν απελευθερωθεί. Ο Ελληνικός νόμος όμως δεν είχε εκσυγχρονιστεί ακόμα και με την αλλαγή οι αγρότες ξαναέγιναν δουλοπάροικοι. Ας μας πληροφορήσει καλύτερα κάποιος ιστορικός αν τα πράγματα είναι έτσι.

3) "Ο Φόβος" (1966). Μια εξαιρετική ταινία θρίλερ.

Μαρία Πέτρου

Το ρήμα "κλείνω"

Σίγουρα οι Ελληνικές σχολές δημοσιογραφίας διδάσκουν ένα πράγμα: πώς να διατηρείται η ακροαματικότητα. Έτσι τον τελευταίο καιρό έχουμε ακούσει στις ειδήσεις το ρήμα "κλείνω" σε όλες του τις μορφές: αύριο κλείνουν τα μέτρα, έκλεισαν τα μέτρα, θα κλείσουν τα μέτρα, ξανάνοιξαν τα μέτρα (και αυτό είναι μορφή του ρήματος κλείνω) κ.λ.π. Χώρια που ο κόσμος σκαλωμένος στις οθόνες της τηλεόρασης ακούει για την σύνταξη του ή τον μισθό του να ανεβοκατεβαίνει σαν γιογιό. Και παίρνοντας κάθε φόρα στα σοβαρά αυτά που ακούν, όλο και κάποιοι παθαίνουν καρδιακή προσβολή όταν το γιογιό είναι κάτω!

Εν τω μεταξύ μάλλον χάνουμε τα πραγματικά νέα. Διερωτήθηκε κανείς πού και γιατί γίνονται τόσοι πόλεμοι στην γειτονιά μας; Πώς εμπλέκεται η Ελλάδα; Η Κύπρος; Τι συνέπειες έχει και θα έχει αυτό για μας; Αντί γι' αυτές τις μεγάλες ερωτήσεις, φαγωνόμαστε με τις κόκκινες γραμμές του κυρίου Κουβέλη για να εξασφαλίσει λίγους ψήφους παραπάνω στις επόμενες εκλογές (αν θα προλάβουν να γίνουν) προκαλώντας ξανά άνοιγμα και ξανακλείσιμο των μέτρων κάθε λίγο και λιγάκι.

Μαρία Πέτρου

Ειδήσεις και Σχόλια

Φαίνεται ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σχολές δημοσιογραφίας. Αλλιώς δεν εξηγείται γιατί οι Έλληνες δημοσιογράφοι δεν ξέρουν την διαφορά ανάμεσα στην είδηση, το σχόλιο και το κουτσομπολιό. Κανένα κανάλι που σέβεται τον εαυτό του δεν μεταδίδει μια αδιασταύρωτη είδηση σαν είδηση, προπαντός αν ένα τέτοιο "κουτσομπολιό" μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες. Και αν το κάνει, κανένας ακροατής που σέβεται τον εαυτό του δεν θα εξακολουθεί να παρακολουθεί αυτό το κανάλι. Όσο για την ανάμιξη ειδήσεων και σχολίων, την βλέπουμε κάθε μέρα σε όλα τα κανάλια. Μερικά κανάλια μάλιστα το διαφημίζουν κιόλας: "Ενημέρωση με άποψη". Εγώ όμως που θέλω μόνο ενημέρωση, που θα την βρω;

Μαρία Πέτρου

Επιστροφή

Αγαπητοί φίλοι,

Ο ξένος βάτραχος εδώ και αρκετό καιρό έχει πάψει να κροάζει. Αυτοί που τον ξέρουν προσωπικά, ξέρουν τον λόγο. Υπάρχει όμως και άλλος ένας λόγος. Ο ξένος βάτραχος δεν έχει τίποτα άλλο να πει. Ίσως, εκτός, από το να δώσει μια απάντηση σε μια ερώτηση που δεχόταν από τότε που γύρισε στην Ελλάδα.

Με ρωτούσαν γιατί άφησα την καριέρα μου στο εξωτερικό και γύρισα. Η απάντηση είναι απλή. Αυτό που μας λείπει στο εξωτερικό εμάς τους Έλληνες είναι το 'ανήκειν'. Το μαζί. Εδώ όλη οι Έλληνες, ξέρουμε πως την πρωτοχρονιά θα κάνουμε φασαρία και θα κόψουμε την βασιλόπιτα. Ότι την παραμονή του Πάσχα θα ανάψουμε το κεράκι μας από την ίδια φλόγα, και δεν υπάρχει τίποτα πιο συγκινητικό από το να ξέρεις ότι η πυγή αυτής της φλόγας είναι ίδια για όλους, και ότι την Κυριακή το Πάσχα θα προσπαθήσουμε επιτυχώς ή ανεπιτυχώς να ψήσουμε αρνί. Είναι αυτά και άλλα έθιμα που μας κάνουν Έλληνες, και μας φέρνουν μαζί. Και είναι αυτά και άλλα παρόμοια που μπορούν να μας κρατήσουν μαζί και στο μέλλον. Μια κοινωνία έχει συνοχή μόνο όταν υπάρχουνε πράγματα που την συνδέουν έστω και αν αυτά φαίνονται μικρά και ασήμαντα.

Μαρία Πέτρου

Περί μεγαλείων

Ο Σαίξπηρ, κάπου στο έργο “Η δωδέκατη νύχτα”, έχει το περίφημο απόφθεγμα “Some are born great, others achieve greatness and some have greatness thrust upon them.”, που μπορεί να μεταφραστεί ως “Μερικοί γεννιούνται μεγάλοι, μερικοί γίνονται μεγάλοι, και μερικούς τους κατακλύζουν με μεγαλεία!”

Ένας που γεννήθηκε στις δόξες και στα μεγαλεία, όλο και κάτι έμαθε από την οικογένεια του για το πώς να χειριστεί τέτοιες καταστάσεις. Ένας που απέκτησε τα μεγαλεία με το σπαθί του, πάλι κάπως θα έχει και το μυαλό να μπορεί να τα χειριστεί μια και τα απέκτησε με την αξία του. Πάρε όμως έναν φουκαρά καραγκιοζάκο που ξαφνικά βρέθηκε σε μια κατάσταση πέρα και από τις εμπειρίες του και από τις δυνάμεις του; Πώς να την χειριστεί, προπαντός αν μέχρι τότε πέρασε τον χρόνο του πιστεύοντας ότι τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας θα λύνονται με γιαούρτια προς τους ανεπιθύμητους και μολότοφ για να αποτελειώσουμε ό,τι είχε μείνει; Έτσι, όταν ο κύριος Τσίπρας πήρε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, το παιδί δεν κρατιόταν από υπερηφάνεια!

“Είναι η πρώτη φορά που αρχηγός αριστερού κόμματος παίρνει τέτοια εντολή!” είπε στον Πρόεδρο, και δεν ξέρω, αλλά περίμενε τον Πρόεδρο να πετάξει από την χαρά του για το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός; Και τί έγινε μετά; Το άτομο που ξαφνικά είχε αυτήν την τιμή, ήξερε να την χειριστεί; Ιδέα δεν είχε! Άρχισε να μιλάει σε πανεπιστημιακούς (καλά τα στελέχη του δεν τον είχαν ενημερώσει ότι ο κύριος Μυλόπουλος δεν είχε ιδρύσει το Αντιδιαμαντοπουλικό κόμμα, δεν είχε κατέβει στις εκλογές και δεν είχε έδρες στην βουλή;), σε ΑΔΕΔΥ, σε Πράσινους (πάλι απληροφόρητος ότι κανείς από αυτούς δεν είχε έδρες στην βουλή για να στηρίξουν την κυβέρνηση που υποτίθεται ότι προσπαθούσε να δημιουργήσει) και σε κόκκινους (αγνοώντας και πάλι ότι είχαν δηλώσει κουφοί). Τελικά αφού το παιδί “εξήντλησε όλα τα περιθώρια συνεννόησης”, (ποια ακριβώς;) κάθισε στην άκρη σχεδιάζοντας την επόμενη καταστροφή που θα προκαλούσε.

Τώρα πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν άτομα σε καράβι που ναυαγεί που θα επέλεγαν ένα τέτοιο ανεύθυνο άτομο να κυβερνήσει το πλοίο και να τους βγάλει από την καταιγίδα, είναι κάτι που το μικρό μου το μυαλό δεν μπορεί να το κατανοήσει!

Μαρία Πέτρου

Περί “Ρωτήσαμε 100 άτομα...”

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΚΚΕ στις τελευταίες εκλογές γιατί το έκαναν.

Οι 99 μας απάντησαν εν χορώ: “Γιατί το ΚΚΕ θα κάνει την Ελλάδα την Κούβα της Ευρώπης!” “Έχετε πάει στην Κούβα;” Και τότε όλοι, κοίταξαν προς το μέλλον με λαμπερά μάτια γεμάτα υπερηφάνια και είπαν: “Όχι! Αλλά έχει πάει η σύντροφος Κανέλλη!” Ένας μας είπε ότι ψήφισε ΚΚΕ γιατί ελπίζει σε φτηνά πούρα Αβάνας. (Εξ εγκύρων πηγών μάθαμε ακολούθως ότι ο σύντροφος αυτός διαγράφτηκε από το κόμμα ως κρυπτομπουρζουαζί.)

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ γιατί το έκαναν. Μας απάντησαν ότι ο κοπανιστός αέρας που σέρβιρε ο σύντροφος Τσίπρας γαρνιρισμένο με γιαουρτάκια δυσκοιλιότητας ήταν φρέσκος και δροσερός.

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ γιατί το έκαναν. (Δεν ξέρετε την Χρυσή Αυγή; Είναι τα αγόρια με τις πλατάρες και τα γεροδεμένα μπράτζα που έπαιρναν “άριστα” στο σχολείο στα Αρχαία, οι “Εγέρθητω” ντε!) Μας είπαν λοιπόν ότι το έκαναν γιατί είναι λάτρεις του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και το κόμμα αυτό τον εκφράζει απόλυτα.

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν τους Ανεξάρτητους γιατί το έκαναν. Πήραμε 100 ανεξάρτητες απαντήσεις. Προς ενημέρωση των αναγνωστών μας παραθέτουμε τις πλέον χαρακτηριστικές. “Για να αρχίσουμε πόλεμο με τους Τούρκους!” “Για να αρχίσουμε πόλεμο με τους Σκοπιανούς!” “Γιατί η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει!” “Γιατί μου αρέσουν τα βλήτα!” “Γιατί οι κουτσομούρες Αιγαίου είναι καλύτερες από τις κουτσομούρες Ιονίου!” “Γιατί στο Ζάλογγο χόρεψαν πρώτα και μετά πήδηξαν!”

Προσπαθήσαμε να βρούμε 100 άτομα που ψήφισαν ΔΗΜΑΡ αλλά δεν τα καταφέραμε. Πληροφορηθήκαμε ότι όλοι οι ψηφοφόροι της ΔΗΜΑΡ έδεσαν πέτρα στον λαιμό τους και φουντάρισαν σύσσωμοι στο Αιγαίο, όταν διαπίστωσαν ότι η σοφία-εβαπορέ που τους είχε σερβίρει ο κύριος Κουβέλης στη πραγματικότητα ήταν ο κοπανιστός αέρας του Τσίπρα, και μάλιστα χωρίς τα Τσιπριακά γιαουρτάκια για γαρνίρισμα.

Ο Θεός να τους συγχωρέσει όλους...

Μαρία Πέτρου