Περί ομελέτας

Ο Schulz σε ένα σκίτσο δείχνει τον Λάινους να στέκεται μπροστά στο κράσπεδο με το μπογαλάκι του στον ώμο: «κάποτε ήταν ένα αγοράκι που αποφάσισε να φύγει από το σπίτι του, αλλά οι γονείς το δεν του επέτρεπαν να διασχίσει τον δρόμο μόνος του!». Και κάποτε ήταν ένας σκακιστής που για να κερδίσει την παρτίδα έπρεπε να θυσιάσει κάποια πιόνια. Έλα όμως που πίστευε στην διαβούλευση και την δημοκρατία! Ρώτησε λοιπόν τα πιόνια: «Να σας θυσιάσω;» και εκείνα απάντησαν «Όχι! Μη!». Ο σκακιστής δεν τόλμησε να χαλάσει το χατίρι τους και έχασε την παρτίδα!

Τον χειμώνα του 1978-79 ήμουν φοιτήτρια στην Αγγλία. Ο χειμώνας εκείνος έμεινε στην Ιστορία της Αγγλίας ως «ο χειμώνας των αναταραχών» (“the winter of discontent”). Ούτε να πεθάνεις δεν μπορούσες: ακόμα και οι νεκροθάφτες έκαναν απεργία! Ουσιαστικά τα συνδικάτα εξεβίαζαν την τότε κυβέρνηση των εργατικών για πληθωριστικές αυξήσεις μισθών, και η κυβέρνηση δεν μπορούσε να κουμαντάρει ούτε τους συνδικαλιστές (που ήταν η ευρεία βάση υποστήριξης της) ούτε την οικονομία. Είχε προηγηθεί το 1974 η «εβδομάδα των τριών ημερών», όταν τα εργοστάσια δούλευαν μόνον 3 ημέρες την εβδομάδα για να εξοικονομήσουν ενέργεια, λόγω της απεργίας των ανθρακωρύχων που έβγαζαν το κάρβουνο για τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού. Από το 1973 ως το 1979 η χώρα ήταν δέσμια των συνδικάτων και η ερώτηση «Ποιος κυβερνά την Βρετανία;» (“Who governs Britain?”) που χρησιμοποίησαν οι συντηρητικοί σαν σλόγκαν στις εκλογές του 1974, ήταν πολύ εύστοχη.

Το 1979 έγιναν εκλογές και η κυρία Θάτσερ εξελέγει πανηγυρικά! Η κυρία Θάτσερ ήταν μια από τους πιο μισητούς πρωθυπουργούς της Βρετανίας. Ήταν όμως και μια από τους μεγαλύτερους μεταρρυθμιστές της χώρας! Τα δύο προφανώς πάνε μαζί, μια και για να αλλάξεις κάτι, πρέπει να καταστρέψεις κάτι άλλο, να θίξεις συμφέροντα και να πληρώσεις τις συνέπειες! Το 1985 δούλευα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το απόγευμα της 28ης Ιανουαρίου έτρεχα απελπισμένα να βρω μια τήβεννο που θα μου επέτρεπε να πάω στην γενική συνέλευση του πανεπιστημίου να καταψηφίσω την απόφαση της ανακήρυξης της κυρίας Θάτσερ επίτιμου διδάκτορα του πανεπιστημίου! Ήμουν βλέπετε ένα από τα πιόνια που θυσίαζε για να κάνει τις μεταρρυθμίσεις που ήθελε, και φυσικά την μισούσα. Τελικά βρήκα μια κατατσαλακωμένη και άθλια τήβεννο και πήγα στην συνέλευση. Ήμουν ένας από τους 738 ψήφους (έναντι 319) που σταμάτησαν την απονομή του τίτλου! Η κυρία Θάτσερ αυτό δεν το συγχώρησε ποτέ στους πανεπιστημιακούς της Οξφόρδης! Έκανε όμως ριζικές μεταρρυθμίσεις στην Βρετανική κοινωνία και έφερε την χώρα στον 20ο αιώνα, κάτι που απέφερε την ευημερία που ακολούθησε. Το βασικό χαρακτηριστικό της ήταν η στρατηγική. Λέγεται ότι όταν ήταν φοιτήτρια στην Οξφόρδη, είπε στους φίλους της ότι την ενδιέφερε η πολιτική. Κάποιος λοιπόν της πρότεινε να γραφτεί σε μια φοιτητική οργάνωση, από εκείνες με τις υψηλές ιδεολογίες και τους ουτοπιστικούς στόχους. Η κυρία Θάτσερ απάντησε: «Δεν κατάλαβες. Εγώ θέλω πράγματι να ασχοληθώ με την πολιτική!» και πήγε και γράφτηκε στο κόμμα των συντηρητικών! Όταν λοιπόν βγήκε στην κυβέρνηση, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να επιβάλει στα συνδικάτα να παίρνουν αποφάσεις απεργίας με κλειστή, αδιάβλητη ψηφοφορία.
Κατήργησε το “closed shop”, δηλαδή την υποχρεωτική συμμετοχή των εργαζομένων σε κάποιον κλάδο στο συνδικάτο του κλάδου. Απαγόρευσε τις δευτερογενείς απεργίες (δηλαδή αυτές που γίνονται για την υποστήριξη άλλης απεργίας). Επέβαλλε δια νόμου την προστασία της ελεύθερης διέλευσης όσων δεν θέλουν να απεργήσουν. Και όλα αυτά σταδιακά και μεθοδικά, ενώ είχε δώσει μυστικές εντολές στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας να μαζεύουν παράλληλα τεράστια αποθέματα κάρβουνου. Και όταν όλα ήταν πια έτοιμα, άρχισε η «σφαγή» και η μεταρρύθμιση της οικονομίας: τα ανθρακωρυχεία, τα ναυπηγεία, τα τυπογραφεία, και όλοι εκείνοι οι κλάδοι που με τα χρόνια είχαν γίνει δεινοσαυρικοί μια και αντιστέκονταν σε κάθε αλλαγή και εκσυγχρονισμό ενώ οι εργαζόμενοι τους συνέλλεγαν προνόμια από τις διάφορες κυβερνήσεις. Για παράδειγμα, εκεί που μια εφημερίδα για να παραχθεί χρειαζόταν 6000 τυπογράφους, τώρα θα παράγονταν με 60 ηλεκτρολόγους! Όταν κάποιος διαμαρτύρονταν ότι δεν έβρισκε δουλειά, η απάντηση της ήταν: “On your bike!” Δηλαδή, πάρε το ποδήλατο σου και πήγαινε παραπέρα να βρεις δουλειά (εννοώντας βέβαια και την φυσική μετακίνηση αλλά και την νοητή, όταν ο πρώην ανθρακωρύχος γίνεται ας πούμε κτίστης). Πολλά πιόνια θυσιάστηκαν και πολλοί την μίσησαν. Όλοι όμως παραδέχτηκαν ότι και ήξερε και μπορούσε να σπάζει τα αυγά για να κάνει την ομελέτα. Και το πιο σημαντικό, ακόμα και τα πιόνια που θυσίασε κάποτε εκτίμησαν αυτό που έκανε για την ζωή τους! Η δική μου μετέπειτα καριέρα δεν θα είχε υπάρξει αν δεν είχε κάνει όλα εκείνα για τα οποία την είχα μισήσει!

Ένας που κυβερνά, είτε κυβερνά μια χώρα είτε ένα Πανεπιστήμιο, πρέπει να μπορεί να βλέπει πέρα από τα άτομα και να παίρνει εκείνες τις στρατηγικές αποφάσεις που θα μεγιστοποιήσουν την ευημερία του συνόλου έστω και αν κοστίσουν την ευημερία μερικών ή και πολλών ακόμα για κάποιο χρονικό διάστημα. Τώρα, αν κάποιοι κυβερνήτες μπορούν να το κάνουν αυτό με την συναίνεση και αυτών που θα θυσιαστούν, ακόμα καλύτερα! Αλλά τότε ίσως να μην πρόκειται για κοινούς θνητούς που επιλέχτηκαν σε κάποιο αξίωμα, αλλά για ημίθεους! Το χειρότερο είναι να είναι επίδοξοι δραπέτες αλλά να μην μπορούν να διασχίσουν τον δρόμο γιατί δεν τους επιτρέπεται, ή σκακιστές και να μην θέλουν να θυσιάσουν πιόνια για να σώσουν την βασίλισσα, ή μάγειροι που δεν θέλουν να σπάσουν τα αυγά για να κάνουν την ομελέτα, και πρωθυπουργοί που δεν ξέρουν να προσαρμόζουν τις συνδικαλιστικές τους ιδέες για να κάνουν τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει και να σώσουν την χώρα τους.

Μαρία Πέτρου