Ο Τζεβντέτ Μπέη και οι γιοί του

Ορχάν Παμούκ, Νόμπελ Λογοτεχνίας 2006, Ωκεανίδα 2012, 784 σελίδες.

Μόλις τελείωσα να διαβάζω (μάλλον η αδελφή μου τελείωσε να μου διαβάζει) το βιβλίο του Ορχάν Παμούκ, ο Τζεβντέτ Μπέη και οι γιοί του. Είναι το πρώτο του βιβλίο που το έγραψε στα είκοσι-τόσα του. Το βιβλίο περιγράφει την ζωή μιας οικογένειας, από το 1905 ως το 1970. Το βιβλίο δείχνει πώς εξελίχθηκαν οι ανθρώπινες και οικογενειακές σχέσεις του περασμένου αιώνα στην Τουρκία (αλλά θα έλεγα και στην Ελλάδα μια και ακολουθούμε τις τύχες μιας μεγαλοαστικής οικογένειας που δεν έχει σχέση με θρησκεία). Μέσα από την ζωή των μελών της οικογένειας, ο Παμούκ αγγίζει σχεδόν όλα τα φιλοσοφικά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο κατά την διάρκεια της ζωής του: από τις πρώτες ανησυχίες του "ποιος είναι ο σκοπός του ανθρώπου", "ποιο είναι το νόημα της ζωής", μέχρι τα αισθήματα ενός ηλικιωμένου που νοιώθει ότι πέρασε η ζωή του. Τον απασχολούν θέματα όπως η σημασία της τέχνης στην ζωή, το πώς μπορούμε ή πρέπει να εκπαιδεύσουμε έναν λαό, ο εθνικισμός, ο σοσιαλισμός και η πολιτική.

Ένα πράγμα που μου έκανε εντύπωση από την αρχή ήταν ότι ο Παμούκ τα κάνει όλα αυτά χωρίς να αγγίξει σχεδόν καθόλου το ιστορικό-πολιτικό υπόβαθρο της αντίστοιχης εποχής. Όταν κανείς ακούσει για ένα τέτοιο βιβλίο, περιμένει να διαβάσει για τον Ατατούρκ, (βασικά ο Ατατούρκ αναφέρεται δύο μόνον φορές στις 400 πρώτες σελίδες του βιβλίου) για τον πόλεμο ίσως τα πογκρόμ των γκρίζων λύκων κ.λ.π. Τίποτα από όλα αυτά και αυτό δίνει μια ευχάριστη δροσιά στο περιεχόμενο του βιβλίου.

Θα έλεγα ότι το βιβλίο σε πολλά μέρη γίνεται κουραστικό στην λεπτομέρεια του και στις μακροσκελείς φιλοσοφικές συζητήσεις. Αυτό σίγουρα απωθεί τον αναγνώστη.

Θα το σύστηνα; Αν έχεις πολλές ώρες επαναλαμβανόμενης αναμονής κάπου, είναι ό,τι πρέπει. Αν σας ενδιαφέρει η "λαϊκή φιλοσοφία", ναι. Σίγουρα θα σύστηνα να το διαβάσει το 10-20% του πληθυσμού που θέλει να αλλάξει τον κόσμο: οι οπαδοί του ΛΑΟΣ, του ΚΚΕ, Σύριζα, της Χρυσής Αυγής (παρεμπιπτόντως, το ξέρατε ότι αυτοί που ανάγκασαν τους Έλληνες να φύγουν από την Κωνσταντινούπολη ανήκαν σε μία εθνικιστική οργάνωση "Χρυσό" κάτι;), και άλλων ακραίων οργανώσεων.

Μαρία Πέτρου

Ελληνικές Ταινίες

Είδα πρόσφατα μερικές παλιές Ελληνικές ταινίες. Ξεχώρισα τρεις:

1) "Ο Φανούρης και το Σόι του" (1957) με τον Φωτόπουλο. Είναι εξαιρετική ταινία που περιγράφει τέλεια την μιζέρια της Ελληνικής κοινωνίας της εποχής εκείνης. Εγώ πάντως νοστάλγησα να καθίσω σ' εκείνο το χαγιάτι και να φάω τηγανιτά κεφτεδάκια με πατάτες και να βουτήξω το ψωμί στα τηγανέλαια, χωρίς να έχω πάνω από το κεφάλι μου το "weight watchers" και όλους εκείνους τους "αποστόλους" της υγιεινής διατροφής. Θυμάμαι ότι τότε η γιαγιά μου μου τηγάνιζε, για πρωινό, δύο φέτες τυρί τυλιγμένες στο αλεύρι που τσιτσίριζαν στο λάδι του τηγανιού, όπου βουτούσα το ψωμί μου. Σήμερα θα έπρεπε να τρώω δημητριακά με μειωμένη ζάχαρη και γάλα με χαμηλά λιπαρά.

2) "Το χώμα βάφτηκε κόκκινο" (1966). Η ταινία αναφέρεται στο θέμα των Θεσσαλών αγροτών , και τον ξεσηκωμό τους όταν η Θεσσαλία έγινε Ελληνική. Αργότερα, άκουσα σε ένα ντοκιμαντέρ ότι κάτω από τον τουρκικό νόμο (φαντάζομαι τις μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ) οι δουλοπάροικοι είχαν απελευθερωθεί. Ο Ελληνικός νόμος όμως δεν είχε εκσυγχρονιστεί ακόμα και με την αλλαγή οι αγρότες ξαναέγιναν δουλοπάροικοι. Ας μας πληροφορήσει καλύτερα κάποιος ιστορικός αν τα πράγματα είναι έτσι.

3) "Ο Φόβος" (1966). Μια εξαιρετική ταινία θρίλερ.

Μαρία Πέτρου

Το ρήμα "κλείνω"

Σίγουρα οι Ελληνικές σχολές δημοσιογραφίας διδάσκουν ένα πράγμα: πώς να διατηρείται η ακροαματικότητα. Έτσι τον τελευταίο καιρό έχουμε ακούσει στις ειδήσεις το ρήμα "κλείνω" σε όλες του τις μορφές: αύριο κλείνουν τα μέτρα, έκλεισαν τα μέτρα, θα κλείσουν τα μέτρα, ξανάνοιξαν τα μέτρα (και αυτό είναι μορφή του ρήματος κλείνω) κ.λ.π. Χώρια που ο κόσμος σκαλωμένος στις οθόνες της τηλεόρασης ακούει για την σύνταξη του ή τον μισθό του να ανεβοκατεβαίνει σαν γιογιό. Και παίρνοντας κάθε φόρα στα σοβαρά αυτά που ακούν, όλο και κάποιοι παθαίνουν καρδιακή προσβολή όταν το γιογιό είναι κάτω!

Εν τω μεταξύ μάλλον χάνουμε τα πραγματικά νέα. Διερωτήθηκε κανείς πού και γιατί γίνονται τόσοι πόλεμοι στην γειτονιά μας; Πώς εμπλέκεται η Ελλάδα; Η Κύπρος; Τι συνέπειες έχει και θα έχει αυτό για μας; Αντί γι' αυτές τις μεγάλες ερωτήσεις, φαγωνόμαστε με τις κόκκινες γραμμές του κυρίου Κουβέλη για να εξασφαλίσει λίγους ψήφους παραπάνω στις επόμενες εκλογές (αν θα προλάβουν να γίνουν) προκαλώντας ξανά άνοιγμα και ξανακλείσιμο των μέτρων κάθε λίγο και λιγάκι.

Μαρία Πέτρου

Ειδήσεις και Σχόλια

Φαίνεται ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σχολές δημοσιογραφίας. Αλλιώς δεν εξηγείται γιατί οι Έλληνες δημοσιογράφοι δεν ξέρουν την διαφορά ανάμεσα στην είδηση, το σχόλιο και το κουτσομπολιό. Κανένα κανάλι που σέβεται τον εαυτό του δεν μεταδίδει μια αδιασταύρωτη είδηση σαν είδηση, προπαντός αν ένα τέτοιο "κουτσομπολιό" μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες. Και αν το κάνει, κανένας ακροατής που σέβεται τον εαυτό του δεν θα εξακολουθεί να παρακολουθεί αυτό το κανάλι. Όσο για την ανάμιξη ειδήσεων και σχολίων, την βλέπουμε κάθε μέρα σε όλα τα κανάλια. Μερικά κανάλια μάλιστα το διαφημίζουν κιόλας: "Ενημέρωση με άποψη". Εγώ όμως που θέλω μόνο ενημέρωση, που θα την βρω;

Μαρία Πέτρου

Επιστροφή

Αγαπητοί φίλοι,

Ο ξένος βάτραχος εδώ και αρκετό καιρό έχει πάψει να κροάζει. Αυτοί που τον ξέρουν προσωπικά, ξέρουν τον λόγο. Υπάρχει όμως και άλλος ένας λόγος. Ο ξένος βάτραχος δεν έχει τίποτα άλλο να πει. Ίσως, εκτός, από το να δώσει μια απάντηση σε μια ερώτηση που δεχόταν από τότε που γύρισε στην Ελλάδα.

Με ρωτούσαν γιατί άφησα την καριέρα μου στο εξωτερικό και γύρισα. Η απάντηση είναι απλή. Αυτό που μας λείπει στο εξωτερικό εμάς τους Έλληνες είναι το 'ανήκειν'. Το μαζί. Εδώ όλη οι Έλληνες, ξέρουμε πως την πρωτοχρονιά θα κάνουμε φασαρία και θα κόψουμε την βασιλόπιτα. Ότι την παραμονή του Πάσχα θα ανάψουμε το κεράκι μας από την ίδια φλόγα, και δεν υπάρχει τίποτα πιο συγκινητικό από το να ξέρεις ότι η πυγή αυτής της φλόγας είναι ίδια για όλους, και ότι την Κυριακή το Πάσχα θα προσπαθήσουμε επιτυχώς ή ανεπιτυχώς να ψήσουμε αρνί. Είναι αυτά και άλλα έθιμα που μας κάνουν Έλληνες, και μας φέρνουν μαζί. Και είναι αυτά και άλλα παρόμοια που μπορούν να μας κρατήσουν μαζί και στο μέλλον. Μια κοινωνία έχει συνοχή μόνο όταν υπάρχουνε πράγματα που την συνδέουν έστω και αν αυτά φαίνονται μικρά και ασήμαντα.

Μαρία Πέτρου

Περί μεγαλείων

Ο Σαίξπηρ, κάπου στο έργο “Η δωδέκατη νύχτα”, έχει το περίφημο απόφθεγμα “Some are born great, others achieve greatness and some have greatness thrust upon them.”, που μπορεί να μεταφραστεί ως “Μερικοί γεννιούνται μεγάλοι, μερικοί γίνονται μεγάλοι, και μερικούς τους κατακλύζουν με μεγαλεία!”

Ένας που γεννήθηκε στις δόξες και στα μεγαλεία, όλο και κάτι έμαθε από την οικογένεια του για το πώς να χειριστεί τέτοιες καταστάσεις. Ένας που απέκτησε τα μεγαλεία με το σπαθί του, πάλι κάπως θα έχει και το μυαλό να μπορεί να τα χειριστεί μια και τα απέκτησε με την αξία του. Πάρε όμως έναν φουκαρά καραγκιοζάκο που ξαφνικά βρέθηκε σε μια κατάσταση πέρα και από τις εμπειρίες του και από τις δυνάμεις του; Πώς να την χειριστεί, προπαντός αν μέχρι τότε πέρασε τον χρόνο του πιστεύοντας ότι τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας θα λύνονται με γιαούρτια προς τους ανεπιθύμητους και μολότοφ για να αποτελειώσουμε ό,τι είχε μείνει; Έτσι, όταν ο κύριος Τσίπρας πήρε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, το παιδί δεν κρατιόταν από υπερηφάνεια!

“Είναι η πρώτη φορά που αρχηγός αριστερού κόμματος παίρνει τέτοια εντολή!” είπε στον Πρόεδρο, και δεν ξέρω, αλλά περίμενε τον Πρόεδρο να πετάξει από την χαρά του για το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός; Και τί έγινε μετά; Το άτομο που ξαφνικά είχε αυτήν την τιμή, ήξερε να την χειριστεί; Ιδέα δεν είχε! Άρχισε να μιλάει σε πανεπιστημιακούς (καλά τα στελέχη του δεν τον είχαν ενημερώσει ότι ο κύριος Μυλόπουλος δεν είχε ιδρύσει το Αντιδιαμαντοπουλικό κόμμα, δεν είχε κατέβει στις εκλογές και δεν είχε έδρες στην βουλή;), σε ΑΔΕΔΥ, σε Πράσινους (πάλι απληροφόρητος ότι κανείς από αυτούς δεν είχε έδρες στην βουλή για να στηρίξουν την κυβέρνηση που υποτίθεται ότι προσπαθούσε να δημιουργήσει) και σε κόκκινους (αγνοώντας και πάλι ότι είχαν δηλώσει κουφοί). Τελικά αφού το παιδί “εξήντλησε όλα τα περιθώρια συνεννόησης”, (ποια ακριβώς;) κάθισε στην άκρη σχεδιάζοντας την επόμενη καταστροφή που θα προκαλούσε.

Τώρα πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν άτομα σε καράβι που ναυαγεί που θα επέλεγαν ένα τέτοιο ανεύθυνο άτομο να κυβερνήσει το πλοίο και να τους βγάλει από την καταιγίδα, είναι κάτι που το μικρό μου το μυαλό δεν μπορεί να το κατανοήσει!

Μαρία Πέτρου

Περί “Ρωτήσαμε 100 άτομα...”

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΚΚΕ στις τελευταίες εκλογές γιατί το έκαναν.

Οι 99 μας απάντησαν εν χορώ: “Γιατί το ΚΚΕ θα κάνει την Ελλάδα την Κούβα της Ευρώπης!” “Έχετε πάει στην Κούβα;” Και τότε όλοι, κοίταξαν προς το μέλλον με λαμπερά μάτια γεμάτα υπερηφάνια και είπαν: “Όχι! Αλλά έχει πάει η σύντροφος Κανέλλη!” Ένας μας είπε ότι ψήφισε ΚΚΕ γιατί ελπίζει σε φτηνά πούρα Αβάνας. (Εξ εγκύρων πηγών μάθαμε ακολούθως ότι ο σύντροφος αυτός διαγράφτηκε από το κόμμα ως κρυπτομπουρζουαζί.)

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ γιατί το έκαναν. Μας απάντησαν ότι ο κοπανιστός αέρας που σέρβιρε ο σύντροφος Τσίπρας γαρνιρισμένο με γιαουρτάκια δυσκοιλιότητας ήταν φρέσκος και δροσερός.

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ γιατί το έκαναν. (Δεν ξέρετε την Χρυσή Αυγή; Είναι τα αγόρια με τις πλατάρες και τα γεροδεμένα μπράτζα που έπαιρναν “άριστα” στο σχολείο στα Αρχαία, οι “Εγέρθητω” ντε!) Μας είπαν λοιπόν ότι το έκαναν γιατί είναι λάτρεις του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και το κόμμα αυτό τον εκφράζει απόλυτα.

Ρωτήσαμε 100 άτομα που ψήφισαν τους Ανεξάρτητους γιατί το έκαναν. Πήραμε 100 ανεξάρτητες απαντήσεις. Προς ενημέρωση των αναγνωστών μας παραθέτουμε τις πλέον χαρακτηριστικές. “Για να αρχίσουμε πόλεμο με τους Τούρκους!” “Για να αρχίσουμε πόλεμο με τους Σκοπιανούς!” “Γιατί η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει!” “Γιατί μου αρέσουν τα βλήτα!” “Γιατί οι κουτσομούρες Αιγαίου είναι καλύτερες από τις κουτσομούρες Ιονίου!” “Γιατί στο Ζάλογγο χόρεψαν πρώτα και μετά πήδηξαν!”

Προσπαθήσαμε να βρούμε 100 άτομα που ψήφισαν ΔΗΜΑΡ αλλά δεν τα καταφέραμε. Πληροφορηθήκαμε ότι όλοι οι ψηφοφόροι της ΔΗΜΑΡ έδεσαν πέτρα στον λαιμό τους και φουντάρισαν σύσσωμοι στο Αιγαίο, όταν διαπίστωσαν ότι η σοφία-εβαπορέ που τους είχε σερβίρει ο κύριος Κουβέλης στη πραγματικότητα ήταν ο κοπανιστός αέρας του Τσίπρα, και μάλιστα χωρίς τα Τσιπριακά γιαουρτάκια για γαρνίρισμα.

Ο Θεός να τους συγχωρέσει όλους...

Μαρία Πέτρου

Περί “Φώναξα, φώναξα...”

Στην Ελλάδα έχουμε την τάση να φωνάζουμε. Φωνάζουμε και πιστεύουμε ότι έτσι θα λύσουμε τα προβλήματα μας! Φωνάζουμε στα κανάλια της τηλεόρασης! Φωνάζουμε στους δρόμους! Φωνάζουμε ακόμα και γραπτώς στους τοίχους: “Να αφεθεί αμέσως ελεύθερος ο σύντροφος Γιανγκούλας!” (Και ο εισαγγελέας που διαβάζει αυτήν την απαίτηση, τρέχει στο γραφείο του και δίνει αμέσως εντολή να ελευθερωθεί ο σύντροφος Γιανγκούλας!) Πάμε σε προεκλογική συγκέντρωση όχι για να ακούσουμε τί έχει να πει ο αρχηγός, αλλά για να φωνάζουμε ενώ μιλάει: “Ζη-τω-η-Νε-α-Δημό-κρατία!”

Θυμάμαι την γιαγιά μου που πάντα διαμαρτύρονταν που οι γείτονες της είχαν φάει 30 πόντους από το οικόπεδο όταν έβαλαν τον μεσο-φράχτη. “Και τί έκανες γιαγιά για το θέμα αυτό;” “Φώναξα...φώναξα, αλλά πού αυτοί.” Έτσι η γιαγιά μου έζησε όλη της την ζωή με έναν στενό διάδρομο προς την πίσω αυλή, ενώ οι γείτονες είχαν φαρδύ διάδρομο με παρτέρι. Μετά ήταν και η μάνα μου. Μια μέρα με πήρε τηλέφωνο από το σπίτι της στο χωριό να μου πει αναστατωμένη ότι οι γείτονες βάζουν τον φράχτη μισό μέτρο μέσα στην αυλή της. Πήγα κατ' ευθείαν. Πράγματι ο φράχτης ήταν μέσα στο οικόπεδο μας. “Τι έκανες μαμά γι' αυτό;” “Φώναξα, φώναξα...” “Πήγες σε δικηγόρο να καταθέσεις μήνυση για προσωρινά μέτρα;” “Έλα καημένη, μήνυση στους γείτονες;” Εννοείται ότι μια ώρα αργότερα, όταν οι γείτονες έλαβαν την εξώδικο από την δικηγόρο στην οποία πήγα, το κτίσιμο σταμάτησε, ήρθε τοπογράφος και μέτρησε, και την άλλη μέρα ο φράχτης τραβήχτηκε στην θέση του και το θέμα έληξε. Η μαμά μου όμως ακόμα επιμένει ότι ο φράχτης πήγε στην θέση του γιατί αυτή “φώναξε...φώναξε...”.

Τώρα κάπως έτσι προγραμμάτιζε ο κύριος Τσίπρας να λύση το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας. Θα φώναζε... θα φώναζε... Έστειλε και επιστολές. Απαίτησε να αποσυρθούν υπογραφές (βρε μανία με τις υπογραφές, στην Μακρόνησο είχε κάνει;) Θα καταργήσει μονομερώς το μνημόνιο και άλλα παρομοίου είδους γρονθοκοπήματα στο στήθος εις ένδειξιν πυγμής! Άκουσα και κόσμο να λέει: “Καλά τα λέει το παλικάρι! Να τους τα πει! Να τους τα πει!” Να φωνάξει δηλαδή, να φωνάξει! Και οι άλλοι θα τον ακούσουν και θα φοβηθούν, και θα μας δώσουν τα λεφτά χωρίς όρους και θα ζήσουμε εμείς καλά και αυτοί πολύ μα πολύ καλύτερα!

Μαρία Πέτρου

Περί τίγρεων

Στο βιβλίο Γεωγραφίας του Αγγλικού Γυμνασίου υπάρχει ένα κεφάλαιο για τις οικονομίες τίγρεις της Άπω Ανατολής. Ως οικονομίες τίγρεις (tiger economies) αναφέρονται οι Νότια Κορέα, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και το Χόνγκ Κόνγκ. Οι χώρες αυτές είχαν μια θεαματική άνοδο στην οικονομία τους τις δεκαετίες του 70 και του 80, και τα Αγγλάκια μαθαίνουν πώς οι χώρες αυτές τα κατάφεραν. Διάβαζα λοιπόν εκεί ότι οι χώρες αυτές αναπτύχθηκαν βάσει στρατηγικής: πρώτα οι κυβερνήσεις τους ανέπτυξαν την υποδομή της κάθε χώρας (συγκοινωνίες, επικοινωνίες, ενέργεια) και μετά έγιναν οι επενδύσεις στην πρωτογενή παραγωγή, κυρίως στα ηλεκτρονικά, δηλαδή σε τεχνολογίες αιχμής της εποχής. Τα βιβλία βέβαια αναφέρουν και έναν άλλον σημαντικό παράγοντα, δηλαδή την διαθεσιμότητα καλά εκπαιδευμένου και αξιόπιστου εργατικού δυναμικού.

Άκουγα σήμερα στην τηλεόραση τις θέσεις κάποιων καλοπροαίρετων υποψήφιων βουλευτών του ευρέως χώρου της Αριστεράς να επιτίθενται στην προτεραιότητα που βάζουν και οι Ευρωπαίοι και τα μεγάλα κόμματα της Ελλάδας στην επανέναρξη των μεγάλων έργων που ή σταμάτησαν ή δεν άρχισαν ποτέ. Το επιχείρημα ήταν ότι τα έργα αυτά θα δημιουργήσουν προσωρινές θέσεις εργασίας αλλά δεν θα βοηθήσουν στην οικονομία της χώρας που αυτή τη στιγμή χρειάζεται πρωτογενή παραγωγή. Εδώ διαφωνώ κάθετα. Η πρωτογενής παραγωγή (και η δευτερογενής και η τριτογενής) χρειάζονται πρώτα από όλα καλές υποδομές. Αν δεν υπάρχουν αυτοκινητόδρομοι, καλοί και αξιόπιστοι σιδηρόδρομοι, αξιόπιστες τηλεπικοινωνίες, αεροπορικές διασυνδέσεις και αξιόπιστο ηλεκτρικό δίκτυο, πώς θα προωθηθεί η παραγωγή στην αγορά; Πώς να πάει ένας επιχειρηματίας να στήσει επιχείρηση στα Γιάννενα, όταν για να πάει στην Αθήνα να διεκπεραιώσει μια υπόθεση του πρέπει να χάσει δύο ή τρεις μέρες; Η μοναδική ημερήσια πτήση Αθήνα-Γιάννενα-Αθήνα είναι γύρω στις 12 το μεσημέρι, πολύ αργά για να κάνει κανείς την δουλειά του την ίδια μέρα, και ίσως πολύ νωρίς για να προλάβει να την τελειώσει το άλλο πρωί και να γυρίσει στην επιχείρηση του! Ο Λονδρέζος μπορεί να πάει αυθημερόν στο Μιλάνο ενώ ο Θεσσαλονικιός θέλει δύο μέρες για να πάει στο νευρωνικό κέντρο της Ευρώπης, τις Βρυξέλλες! Χώρια που μια κατολίσθηση στα Τέμπη αποκόπτει την Βόρεια από την Νότια Ελλάδα. Άρα, πρώτα και πάνω από όλα χρειαζόμαστε τα έργα υποδομής: είναι το νευρικό σύστημα, είναι ο μεταβολισμός της χώρας, είναι αυτό που κάνει την χώρα να λειτουργεί σαν κάτι το ενιαίο, σαν ένας ζωντανός οργανισμός.

Αλλά υπάρχει και κάποιο άλλο βασικό χαρακτηριστικό που έχουν για κοινό γνώρισμα οι οικονομίες τίγρεις: όλες έχουν ολοκληρωτικά καθεστώτα. Προχθές άκουσα κάποιον της Χρυσής Αυγής να απαντάει ως εξής όταν τον αποκάλεσαν νεοναζιστή: «Εμείς δεν είμαστε ναζιστές! Είμαστε με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο! Μόνο τότε η οικονομία της Ελλάδας πήγαινε καλά!» Για όσους είναι πολύ νέοι για να το ξέρουν, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν ο στρατιωτικός δικτάτορας της Ελλάδας πριν 45 χρόνια. Αυτή η δήλωση του νεαρού μου θύμισε αυτό που λένε οι Ιταλοί: «Μόνον επί Μουσολίνη τα τραίνα της Ιταλίας ήταν στην ώρα τους!» Τι λέω λοιπόν; Υπερασπίζομαι τον ολοκληρωτισμό; Όχι βέβαια! Μια δημοκρατία όμως θα πρέπει να μπορεί να χειρίζεται τις καταστάσεις ακόμα και όταν πρέπει να καταλύσει προσωρινά κάποιες ελευθερίες. Μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει το θάρρος να κηρύξει την χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και να επιστρατεύσει τους πολίτες της όταν η επιβίωση της χώρας το απαιτεί. Μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, μπορεί και να επιβάλει ένα είδος προσωρινού ολοκληρωτισμού και να τον αποσύρει αργότερα, χωρίς να τορπιλίσει τους θεσμούς της Δημοκρατίας. ΄Ενας δικτάτορας μπορεί να κάνει την οικονομία καλύτερη, μπορεί να κάνει τα τρένα να πηγαίνουν στην ώρα τους, αλλά στην διαδικασία θα σκοτώσει το μεγαλύτερο αγαθό της χώρας, την δημοκρατία. Ενώ η κατάσταση ανάγκης που μπορεί να κηρύξει μια δημοκρατική κυβέρνηση έχει καθαρή ημερομηνία λήξης. Τώρα γιατί οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν το έκαναν, παραμένει ακατανόητο! Προτίμησαν να δουν την χώρα να παραλύει από τα τρακτέρ των αγροτών, την παραγωγή της Κρήτης να καταστρέφεται από τους ναυτεργάτες, τον τουρισμό της Ελλάδας να αποτελειώνεται από τους εκάστοτε απεργούς, την στιγμή που η οικονομία της χώρας ψυχορραγούσε! Μα αν δεν ήταν και δεν είναι τώρα κατάσταση έκτακτης ανάγκης πότε θα είναι; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Να έχουμε αυτήν την στιγμή ένα σημαντικό ποσοστό της Ελληνικής κοινωνίας να νοσταλγούν τον Παπαδόπουλο και την παρέα του! Συγχαρητήρια! Διατηρήσατε το δικαίωμα της απεργίας, αλλά χάσατε τον κόσμο που θέλει να το διατηρήσει! Έτσι φτάσαμε να έχουμε ισχυρή υποστήριξη για την Παπαρήγα από την μια μεριά, που θέλει να φέρει ένα Σταλινιστικό καθεστώς στην Ελλάδα (στο Σοβιετικό καθεστώς δεν επιτρεπόταν οι απεργίες!), και για την Χρυσή Αυγή από την άλλη, που θέλει να επανα-εφεύρει την Ελλάδα των Ελλήνων Χριστιανών, Καθολικών Διαμαρτυρομένων!
Μαρία Πέτρου

Περί θανάτου

Όταν ήμουν 17 χρονών σκοτώθηκε ο πατέρας μου σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Τότε σκέφτηκα πολύ για τον θάνατο. Γιατί πεθαίνουμε; Ποιός είναι ο προορισμός του ανθρώπου; Γιατί αφού μας λένε ότι ο Θεός είναι πάνσοφος και παντογνώστης και τέλος πάντων παν τα πάντα, να κάνει άλλους κακούς, άλλους καλούς, άλλους να βασανίζονται και άλλους να μην τους ματώνει η μύτη; Κατέληξα λοιπόν τότε στην εξής λογική επιχειρηματολογία. Ας δεχτούμε ότι ο Θεός πράγματι είναι τέλειος σε όλα. Ένας τέλειος μηχανικός δεν θα μπορούσε να κατασκευάσει κάτι που άλλοτε δουλεύει και άλλοτε δεν δουλεύει. Ένας τέλειος μηχανικός οτιδήποτε κατασκεύαζε θα εκπλήρωνε τον σκοπό του στην εντέλεια, ανεξάρτητα συνθηκών, παρεμβάσεων, θορύβου, κλπ. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να κάνουν παιδιά, κάποιο όχι. Άρα ο σκοπός της ύπαρξης μας δεν μπορεί να είναι η διαιώνιση του είδους. Κάποιοι άνθρωποι κάνουν τους γύρω τους ευτυχισμένους και κάποιοι όχι. Άρα ούτε το να βοηθούμε ο ένας τον άλλον είναι σκοπός της ύπαρξης μας. Κάποιοι άνθρωποι δοξολογούν τον Θεό μέρα νύχτα και κάποιοι όχι. Πάει και αυτό σαν σκοπός ύπαρξης! Τι μας μένει; Τι είναι αυτό που κάνουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαίρετα; Όλοι παθαίνουν! Όλοι ανεξαίρετα! Να λοιπόν το μόνο που ένας τέλειος κατασκευαστής θα μπορούσε να είχε βάλει σαν σκοπό του κατασκευάσματος του! Μα θα μου πουν οι πιστοί χριστιανοί, ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο την ελεύθερη βούληση. Το επιχείρημα αυτό έχει λεχθεί πολλές φορές. Μπορείτε να φανταστείτε τον τέλειο μηχανικό να κατασκευάζει ένα αυτοκίνητο που όποτε θέλει τσουλάει και όποτε θέλει δεν τσουλάει; Μπορείτε να φανταστείτε έναν αρχιτέκτονα να κατασκεύαζε μια στέγη που όποτε θέλει βάζει την βροχή μέσα και όποτε θέλει όχι; Μ΄ αυτήν την λογική λοιπόν είχα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο προορισμός του ανθρώπου είναι να πεθαίνει! Χρόνια αργότερα, βλέποντας τα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ του Ντέϊβιντ Άντεμποροου για την ζωή στον πλανήτη μας, βρήκα και την απόδειξη της θεωρίας μου: 98% των θαλασσίων χελωνών που γεννιούνται γίνονται τροφή για τα θαλασσοπούλια μόλις βγουν από το αυγό. Το υπόλοιπο 2% πεθαίνει αφού κάνει πρώτα το καθήκον του για την διαιώνιση του είδους. Από τα εκατομμύρια σαρδελλών που συρρέουν στον ωκεανό νότια της Αφρικής, μια χούφτα επιβιώνουν για να διαιωνίσουν το είδος πριν πεθάνουν και αυτές. Οι υπόλοιπες γεννιούνται για να τραφούν οι καρχαρίες, τα θαλασσοπούλια και άλλα μεγάλα ψάρια. Πέρασαν πολλά χρόνια πριν ξανασκεφτώ για τον θάνατο, και αναπροσαρμόσω την θεωρία μου. Τώρα πια ξέρω κάτι που δεν είχα σκεφτεί τότε: αν δεν ξέραμε ότι θα πεθάνουμε, θα μπαίναμε ποτέ στον κόπο να πάρουμε εκείνο το έρημο το πτυχίο που μας παίδεψε χρόνια; Θα καθαρίζαμε τον κήπο μας από τα μπάζα; Θα παντρευόμασταν; Θα κάναμε παιδιά; Θα γράφαμε εκείνο το μυθιστόρημα που μας τριβέλιζε το μυαλό για να πάρει σάρκα και οστά; Ή θα μας έτρωγε ο ωχαδερφισμός: «Δε βαριέσαι καημένε, και αύριο μέρα είναι...Έχουμε καιρό... Μια αιωνιότητα!» Μετά λοιπόν από τόσες δεκαετίες, κατάλαβα γιατί ο Δημιουργός έκανε ένα και μόνον ένα πράγμα απόλυτα αναπόφευκτο για κάθε δημιούργημα του: έδωσε στο κάθε δημιούργημα του το δώρο της κινητήριας δύναμης της ζωής! Το προίκισε με τον θάνατο! Ίσως ακούγεται παράδοξο, αλλά τώρα πια πιστεύω ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή χωρίς να υπάρχει θάνατος! Ίσως λοιπόν, τελικά θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι «τα πάντα εν σοφία ποιήθηκαν»! Μαρία Πέτρου

Περί τεντυμποϋσμού

Πριν μερικές μέρες νεαροί κουκουλοφόροι μπήκαν σε κάποιον τοπικό σταθμό τηλεόρασης και πέταξαν γιαούρτια και αυγά στον εκφωνητή, γιατί λέει είχε πάρει τηλεφωνική συνέντευξη πριν μια βδομάδα από έναν εκπρόσωπο της Χρυσής Αυγής, δηλαδή του Ελληνικού Νεοναζιστικού κόμματος. Τώρα τι ήταν αυτοί οι νεαροί;
Διανοούμενοι; Αμφιβάλλω. Αν ήταν διανοούμενοι θα πίστευαν στο «Διαφωνώ μ’ αυτό που λες αλλά θα υπερασπίσω μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να το λες!».
Πεινασμένοι και καταπονημένοι από την οικονομική κατάσταση; Αμφιβάλλω. Αν ήταν πεινασμένοι θα τα έτρωγαν τα γιαούρτια αντί να τα πετάξουν! Αγανακτισμένοι για την δυστυχία των συνανθρώπων τους; Αμφιβάλλω. Αν ήταν θέμα συμπόνιας προς τους αναξιοπαθούντες θα έδιναν τα αυγά στους πεινασμένους αντί να τα πετάνε. Επίδοξοι ήρωες, που περιμένουν να δαφνοστεφανωθούν για τον ηρωϊσμό τους; Αμφιβάλλω. Αν ήθελαν δάφνες δεν θα έκρυβαν τα πρόσωπα τους με κουκούλες! Είναι πολύ απλό: ήταν τσογλανάκια που ήθελαν μια αφορμή για να κάνουν την πλάκα τους. Ή θα ήταν γιατί έχασε μια (κάποια, οποιαδήποτε) ποδοσφαιρική ομάδα, ή γιατί η σύζυγος του τραγουδιστή είναι βουλευτής, ή γιατί ψηφίστηκε το μνημόνιο-αμφιβάλλω αν έχουν ιδέα τι είναι, κάτι τέλος πάντων για να έχουν μια αφορμή να παίξουν γιαουρτοπόλεμο με κάποιο ανυποψίαστο θύμα!
Η Ελλάδα δυστυχώς έχει ξαναδεί τέτοια φαινόμενα. Για παράδειγμα ήταν κάποτε της μόδας οι μαθητές Γυμνασίου να πετούν γιαούρτια στους καθηγητές που δεν χώνευαν. Το κύμα εκείνο πέρασε με τον νόμο που απέκλειε από όλα τα σχολεία της χώρας μιας και δια παντός τους γιαουρτορίχτες. Γνώρισα κάποτε κάποιον που έμεινε αμόρφωτος γιατί τον είχαν αποβάλλει από όλα τα Γυμνάσια της χώρας για τον λόγο αυτό. Ύστερα είχαμε μια περίοδο που οι απογοητευμένες και εγκαταλελειμμένες «αθώες» ψυχές έριχναν βιτριόλι στο πρόσωπο αυτού που τις πρόδωσε, με αποτέλεσμα να προκαλούν παραμόρφωση, τύφλωση ή και θάνατο. Πέρασε και αυτό με την απαγόρευση της ελεύθερης πώλησης του βιτριολιού σαν καθαριστικό υγρό.
Τώρα τι κάνουμε; Υπήρξε κάποτε μια λύση: νόμος 4000 περί τεντυμποϊσμού, που ίσχυε από το 1958 ως το 1983. Ο νόμος προέβλεπε την δημόσια διαπόμπευση των ταραξιών. Εγώ θα πρότεινα κάτι πολύ πιο πρακτικό: ας τους βάλουν ποδιές και πλαστικά γάντια και ας τους αναγκάσουν να καθαρίσουν σε δημόσια θέα αυτά που έκαναν: τα γραψίματα στους τοίχους, τα γιαούρτια, τα αυγά και όλους τους βανδαλισμούς που προκαλούνε. Και αν υπάρχουν και κάποια χρήματα κάπου (αστείο είναι αυτό, αλλά τέλος πάντων) ας τους βάλουν σε ένα αεροπλάνο να τους στείλουν για εθελοντική εργασία σε κάποιο χωριό της Σομαλίας ή του Μαλί ή κάποιας άλλης Αφρικανικής χώρας, για έναν μήνα μόνον. Έτσι για να μάθουν τι θα πει πράγματι «μισθός πείνας», τι θα πει πράγματι φτώχεια, αρρώστια, στέρηση, καταπίεση και καταστροφή. Ίσως τότε να εκτιμήσουν καλύτερα τι τους προσφέρει η Ελληνική Δημοκρατία, έστω και στην σημερινή, την τραγική, την κουρελιασμένη, την Μνημονιακή μορφή της.
Μαρία Πέτρου

Περί επαναστάσεων

Όταν ήμουν φοιτήτρια είχα δεί κάποτε ένα σύνθημα γραμμένο στον τοίχο με μαύρα γράμματα (μαύρο ήταν το χρώμα των αναρχικών αλλά και των ακροδεξιών): «Μην μυθοποιείς την επανάσταση καθημερινά. Επαναστατικοποίησε την καθημερινότητα!»
Το σλόγκαν μου είχε κάνει εντύπωση, γι’ αυτό άλλωστε και το θυμάμαι δεκαετίες αργότερα. Η υπογραφή όμως ήταν της άκρας δεξιάς και αυτό με ενοχλούσε. Ίσως περισσότερο από ποτέ το σλόγκαν αυτό έχει σχέση με την σημερινή Ελληνική πραγματικότητα. Το θέμα είναι ότι το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο λέγεται κάτι μπορεί να αλλάξει τελείως το νόημα του, όπως για παράδειγμα το «Η δουλειά σε απελευθερώνει» που ήταν γραμμένο πάνω από την είσοδο του Νταχάου. Και βέβαια η δουλειά σε απελευθερώνει, μια και σε μια δημοκρατική κοινωνία σου εξασφαλίζει χρήματα για να κάνεις αυτά που θα ήθελες να κάνεις. Γραμμένο όμως πάνω από την είσοδο ενός στρατοπέδου εξόντωσης ανθρώπων, αποκτά άλλο νόημα.

Το σλόγκαν για την επανάσταση το είχε γράψει η άκρα δεξιά τότε γιατί τότε είχαμε δικτατορία και κάθε λογικά σκεπτόμενος πολίτης ήθελε να επαναστατήσει και να την καταπνίξει. Σήμερα έχουμε δημοκρατία και κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενος πολίτης θέλει να την διατηρήσει και όχι να την καταστρέψει κάνοντας επανάσταση. Για σκεφτείτε λίγο, ποιά βίαιη επανάσταση έφερε ποτέ περισσότερη ελευθερία από το προηγούμενο καθεστώς; Η Γαλλική, με την τρομοκρατία της γκιλοτίνας που ακολούθησε; Η Ιρανική, με το θεοκρατικό καθεστώς των αγιατολάδων που πετροβολούν μέχρι θανάτου ανύπαντρες μητέρες και ρίχνουν στην φυλακή κάθε αντικαθεστωτικό; Η Ρωσική, με τις ακρότητες του Σταλινισμού; Η Λυβική, όπου ακόμα βασανίζουν και σκοτώνουν στις φυλακές; Η αλήθεια είναι ότι η βία ποτέ δεν φέρνει δημοκρατία. Οι μόνες επαναστάσεις που έφεραν μια καλύτερη μέρα από την προηγούμενη ήταν εκείνες που έγιναν χωρίς βία. Παράδειγμα η ειρηνική «επανάσταση» που έφερε το τέλος του απαρτάϊτ στην Νότιο Αφρική, αυτή του Μανδέλλα, που δεν ζήτησε εκδίκηση για όσα υπέφερε ο λαός του όταν τελικά βγήκε νικητής. Το ίδιο και η ειρηνική «επανάσταση» εκείνου του «γυμνού φακίρη» (όπως τον αποκαλούσαν οι Εγγλέζοι), του Γκάντι, που εξασφάλισε την ανεξαρτησία της Ινδίας από τους Βρετανούς χωρίς να χύσει αίμα.

Αν δεχτούμε ότι ο κόσμος αποτελείται από χίλιων καρυδιών καρύδια, θα υπάρχουν πάντα οι θερμόαιμοι που αν δεν έχουν λόγο επανάστασης, θα εφεύρουν έναν. Όπως οι «ποδοσφαιρόφιλοι» που πηγαίνουν στο στάδιο με μολότοφ και σουγιάδες. Όπως οι ζωόφιλοι στην Αγγλία που βάζουν βόμβες σε ερευνητικά εργαστήρια που χρησιμοποιούν πειραματόζωα και ξέθαψαν το πτώμα της πεθεράς του εργολάβου που ανέλαβε να κτίσει για το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εργαστήριο για ιατρική έρευνα με χρήση ζώων. Όπως οι «υπέρ της ζωής» στην Αμερική, που σκοτώνουν γιατρούς γιατί κάνουν εκτρώσεις. Τα δικά μας τα καρύδια αυτού του είδους έχουν και κάποιον άλλον λόγο να εμπνέονται από την επανάσταση: η Ιστορία που διδάσκουμε στα σχολεία μας είναι μια σειρά από δοξασμένες επαναστάσεις και αντιστάσεις: κατά των Τούρκων, των Γερμανών, των Βουλγάρων, και βάλε! Πολύ θέλει να νομίζει κανείς ότι σκοτώνοντας οπαδούς του Ολυμπιακού θα γίνει ήρωας; Ή ότι καίγοντας αυτοκίνητα, ξηλώνοντας μάρμαρα και καταλαμβάνοντας κτίρια (από ποιόν εχθρό άραγε τα κατέλαβαν;) μια μέρα θα του αποδοθούν δάφνες;

Ας πάψουμε λοιπόν να μυθοποιούμε την επανάσταση καθημερινά και να ενθαρρύνουμε στους κουκουλοφόρους θρασύδειλους εγκληματίες κάθε είδους.
Ας επαναστατικοποιήσουμε την καθημερινότητα. Ας απαιτούμε απόδειξη από τον ταξιτζή, τον περιπτερά, τον υδραυλικό, τον γιατρό. Ας αρνηθούμε το φακελάκι που μας ζητάνε. Ας αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τον άνθρωπο από την άλλη μεριά του κισέ: γιατί ο φορολογούμενος που έχει ήδη ηλεκτρονική ταυτότητα να πρέπει να βγάλει καινούρια περιμένοντας στην ουρά για ώρες; Επειδή αλλάξαμε το σύστημα και δεν μπήκαμε στον κόπο να το κάνουμε συμβατό με το παλιό; Γιατί οι ταμπέλες στο πάρκινγκ να είναι γραμμένες ώστε να ξεγελάσουν τον πολίτη και να πάει στο ακριβό πάρκινγκ ενώ υπάρχει το φτηνό; Γιατί να μην στείλουμε ταχυδρομικά τις ανανεώσεις βιβλιαρίων υγείας αλλά να αναγκάσουμε τον πολίτη να σταθεί για ώρες στην ουρά να το κάνει; Γιατί να παραβιάσουμε το κόκκινο φανάρι της τροχαίας; Γιατί να ζητάμε από το γκαρσόνι να μας φέρει τώρα ένα νερό και σε ένα λεπτό ένα λεμόνι και σε ένα λεπτό μια σακούλα για να πάρουμε τα αποφάγια για το σκυλί, χωρίς να σκεφτόμαστε την κούραση του από την ορθοστασία και το πήγαινε-έλα; Ας κάνουμε λοιπόν όλοι την επανάσταση μας: ας σκεφτούμε στην καθημερινότητα μας τι αντίκτυπο έχει στον άλλον και στην κοινωνία αυτό που λέμε ή κάνουμε ή ζητάμε ή δεν ζητάμε. Αν το κάνουμε αυτό, η νέα κοινωνία που όλοι επιθυμούμε θα γεννηθεί χωρίς μολότοφ, χωρίς μαγκούρες με κόκκινα ή μαύρα κουρελάκια που παριστάνουν τις σημαίες, και χωρίς βία.

Μαρία Πέτρου

Σπασμένα Μάρμαρα

Ο Heinrich Heine, Γερμανός φιλόσοφος του 19ου αιώνα, το 1821 έγραψε: «’Οπου καίνε βιβλία θα καταλήξουν κάποτε να καίνε ανθρώπους!» Αυτά τα λόγια θεωρούνται προφητικά για τις πράξεις του Ναζισμού έναν αιώνα αργότερα, όταν στις 10 Μαΐου του 1933 φοιτητές έκαψαν τελετουργικά στο Βερολίνο 25000 τόμους βιβλίων «αντι-Γερμανικού» περιεχομένου. Εμείς οι Έλληνες, όμως, είμαστε όπως πάντα λίγο αλλιώτικοι από τους άλλους Ευρωπαίους. Εμείς αρχίσαμε με το κάψιμο των ανθρώπων (μήπως ξεχάσατε τους τρεις που κάηκαν πέρσι από τους διαδηλωτές μέσα στην τράπεζα Marfin γιατί ήταν απεργοσπάστες;) και φέτος συνεχίσαμε με τα βιβλία και τα έργα τέχνης όπως τα εννιά νεοκλασικά κτίρια που κάψαμε μαζί με δεκάδες άλλα στην Αθήνα την περασμένη Κυριακή. Η ανθρωπότητα μπορεί να ξεχάσει ή ακόμα και να συγχωρήσει την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Τούρκους και τις σφαγές ανθρώπων που έγιναν (άλλωστε ποιός κατακτητής δεν σφάζει-μήπως ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Ασία με μεταξωτές κορδέλες;) αλλά πάντα θα θυμάται την καταστροφή των ψηφιδωτών της Αγίας Σοφίας, και των μαρμάρων και στέγης του Παρθενώνα. Ο κόσμος μπορεί να ξεχάσει την καταπίεση των γυναικών από τους Ταλιμπάν, αλλά ποτέ δεν θα τους συγχωρήσει την καταστροφή των αγαλμάτων του Βούδα ύψους 50 μέτρων που είχαν σκαλιστεί στους βράχους 1800 χρόνια πριν. Ούτε η κοινωνία θα ξεχάσει και θα συγχωρήσει ποτέ τις καταστροφές έργων τέχνης και αρχαίων κειμηλίων που έκανε η Μορφωτική επανάσταση στην Κίνα την τριετία 1966-69, ακόμα και αν ξεχάσει τις ακρότητες που υπέφεραν τότε οι Κινέζοι διανοούμενοι.
Την περασμένη Κυριακή μπήκαμε και εμείς στο πάνθεον αυτών των βαρβάρων. Αποδείξαμε ότι και εμείς ξέρουμε να καίμε βιβλία, να σπάζουμε μάρμαρα και να γκρεμίζουμε έργα τέχνης. Και λέω «εμείς», γιατί εμείς, η κοινωνία, συλλογικά κάψαμε και σπάσαμε και διαλύσαμε την ομορφιά και τον πολιτισμό. Μήπως εμείς δεν είμαστε που καραδοκούμε συνεχώς, έτοιμοι να ορμίσουμε και να κατασπαράξουμε την Αστυνομία στο κάθε της στραβοπάτημα; Εμείς δεν ήμασταν που κουνούσαμε το κεφάλι με κατανόηση για τους «αγανακτισμένους» που έκαψαν το κέντρο της Αθήνας επειδή ένας εγκληματίας, που έτυχε να είναι αστυνομικός, πυροβόλησε και σκότωσε το παιδί στα Εξάρχεια; Εμείς δεν είμαστε που θέλουμε μια αστυνομία αναποτελεσματική, ήπια και ευνουχισμένη; Εμείς δεν είμαστε που απορρίψαμε τις κάμερες ασφάλειας στους δρόμους γιατί παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα μας, το δικαίωμα μας δηλαδή να πούμε ψέματα στον εργοδότη ότι είμαστε άρρωστοι για να πάμε στο γήπεδο ή να βγούμε βόλτα με τον εραστή μας και να μην διατρέχουμε τον κίνδυνο να καταγραφούν οι κινήσεις μας από κάποια κάμερα και να μας δουν μάτια που δεν θέλουμε να μας δουν; Εμείς δεν είμαστε που παραμορφώνουμε στην οθόνη της τηλεόρασης το πρόσωπο του εγκληματία ακόμα και σε βίντεο που τον δείχνει να παρανομεί, για να προστατεύσουμε την ταυτότητα του, και μ’ αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά παρεμποδίζουμε το έργο του εντοπισμού και σύληψης του; Εμείς δεν είμαστε που θα θεωρούσαμε τον Πρύτανη φασίστα αν καλούσε την Αστυνομία να συλλάβει τους εγκληματίες που κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής και το χρησιμοποίησαν για στρατηγείο τους; Εμείς δεν είμαστε που θα θεωρούσαμε προδότη όποιον έτρεχε και κατήγγειλε με τρανταχτή φωνή και με τρόπο που δεν θα άφηνε περιθώρια για αδιαφορία το γεγονός ότι είδε εγκληματίες να ετοιμάζουν μολότοφ μέσα στην Νομική; Εμείς δεν είμαστε που θα φωνάζαμε αγανακτισμένοι αν η Αστυνομία μας σταματούσε να δει τί έχουμε μέσα στον σάκκο που κουβαλάμε; Η κοινωνία μας έχει κάνει τις επιλογές της: έχουμε άφθονα ανθρώπινα δικαιώματα! Μπορούμε να πάμε βόλτα με τον εραστή μας χωρίς να μας καταγράψει καμία κάμερα. Μπορούμε να κάνουμε σκασιαρχείο χωρίς να μας πιάσουν. Μπορούμε να κουβαλάμε σάκους με μολότοφ και πέτρες χωρίς να μας σταματήσει κανείς. Μπορούμε να σπάζουμε και να ξανασπάζουμε τα μάρμαρα των έργων τέχνης έτσι για να ξεδώσουμε και να βγάλουμε τα απωθημένα μας. Και μπορούμε να θρηνούμε μετά με κροκοδειλίσια δάκρυα γι’ αυτά! Κανείς δεν θα μας πει υποκριτές! Έχουμε ανθρώπινες ελευθερίες, άξιες του χώρου που γέννησε την ιδέα της Δημοκρατίας! Μόνο που ξεχάσαμε ότι και η Δημοκρατία και η Ελευθερία και ο Πολιτισμός χρειάζονται περιφρούρηση, αλλιώς πεθαίνουν κάτω από μια στοίβα σπασμένα μάρμαρα.

Μαρία Πέτρου

Περί λόγου

Όταν έπεσε η χούντα, και νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ, κάποιος δημοσιογράφος είχε την έμπνευση να βγει στον δρόμο με ένα μικρόφωνο και να ρωτάει τα παιδάκια με φωνή συνωμοτική και κάπως φοβισμένη: «Έχεις δει ποτέ σου έναν κομουνιστή;» Ήταν καταπληκτικό πόσο τρομαγμένα έδειχναν ορισμένα παιδάκια όταν έλεγαν «Όχι! Ποτέ!» σαν να τα είχαν ρωτήσει αν είχαν δει ποτέ το τέρας του Λοχνές! Μερικές φορές δεν έχει σημασία το τί λες, αλλά το πώς το λες. Θυμάμαι έναν προεκλογικό λόγο της κυρίας Θάτσερ. Με βαθιά και επιβλητική φωνή σήκωσε αργά με το ένα χέρι ένα βιβλίο και είπε: «Αυτό είναι το μανιφέστο του κομουνιστικού κόμματος...» (Παύση, για να αυξηθεί το εφέ). Μετά σήκωσε με το άλλο χέρι ένα άλλο βιβλίο και είπε: «Και αυτό είναι το μανιφέστο του κόμματος των εργατικών...» (Άλλη παύση.) Και μετά από λίγο η στομφώδης δήλωση-καταπέλτης: «Ως επί το πλείστον είναι ταυτόσημα!» Αυτό ήταν! Δεν χρειαζόταν επιχειρήματα για να αποδείξει ότι το μανιφέστο των Εργατικών ήταν απαράδεκτο! Αρκεί που ως επί το πλείστον ήταν ταυτόσημο με αυτό των κομουνιστών! Η κυρία Θάτσερ έπεισε! Εκείνες τις εκλογές τις κέρδισε θριαμβευτικά (όπως άλλωστε και όλες τις υπόλοιπες στις οποίες έλαβε μέρος). Αλλά και όταν χρόνια αργότερα ο πρωθυπουργός της Βρετανίας (μου διαφεύγει ποιος ακριβώς ήταν) γύρισε από μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλες, όπου είχαν συζητήσει για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία η Βρετανία αρνήθηκε να προσυπογράψει, είχαμε θριαμβευτικές δηλώσεις πατριωτικής έξαρσης: «Δεν υπογράψαμε την χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Δεν θα μας πουν οι Βρυξέλλες τι να κάνουμε! Δεν ξεπουλήσαμε την εθνική μας κυριαρχία!» και άλλα τέτοια, που σε έκαναν να αναρωτιέσαι αν θριαμβολογούσε πράγματι που ο Βρετανικός λαός δεν θα προστατεύονταν από την χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μια που αυτά δεν θα ενσωματώνονταν στον Βρετανικό νόμο! Υπάρχουν πολλοί τρόποι λοιπόν να παρουσιάσεις κάτι και να πείσεις κιόλας. Για παράδειγμα: Ο Χριστός είπε ότι όταν μας χαστουκίζουν, πρέπει να στρέφουμε και το άλλο μάγουλο. Αυτό είναι ένα από τα βασικά διδάγματα του Ευαγγελίου. Θα μπορούσε όμως να το παρουσιάσει κανείς και αλλιώς: «Κοίτα πού καταλήγει κάποιος που όταν τον χαστουκίζουν γυρίζει και το άλλο μάγουλο! Στον σταυρό!» Και φυσικά αυτή η ερμηνεία γίνεται πιο εύκολα δεκτή, αλλιώς δεν εξηγείται πώς τόσοι που λένε ότι είναι Χριστιανοί δεν στρέφουν και το άλλο μάγουλο όταν τους χαστουκίζουν, αλλά μάλλον δίνουν και αυτοί κάτι ξεγυρισμένα, μα κάτι ξεγυρισμένα χαστούκια....
Όπως αυτά του κυρίου Καρατζαφέρη προς πρώην συνεργάτες και συμμάχους! Αλλά εδώ που τα λέμε, και ο Ιούδας Χριστιανός ήταν.
Και όταν το 1969 το Συμβούλιο της Ευρώπης απέβαλε την Ελλάδα της χούντας από τους κόλπους της, είχαμε πατριωτικές εξάρσεις στο ραδιόφωνο με εμβατήρια του τύπου «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει...» και ανακοινωθέντα στο στυλ: «Η Ελλάς απεχώρησεν εκ του Συμβουλίου της Ευρώπης διαμαρτυρόμενη δια την αναίσχυντον επέμβασην του εις τα εσωτερικά της!» Τουλάχιστο κάτι άλλαξε από τότε: κανείς δεν προσπάθησε να μας παρουσιάσει το μνημόνιο σαν στιφάδο, γεμάτο φύλλα δάφνης και πατριωτικές σάλτσες!
Μαρία Πέτρου

Περί διαβάσματος

Ο κύριος Χρυσοχοϊδης λοιπόν δήλωσε ότι υπερψήφισε το μνημόνιο χωρίς να το έχει διαβάσει! Και ξεσηκώθηκε θύελλα! Φαντάζομαι όχι τόσο γιατί δεν το διάβασε (βάζω στοίχημα ότι οι περισσότεροι βουλευτές που το υπερψήφισαν ή το καταψήφισαν δεν το είχαν διαβάσει) αλλά γιατί είχε το νεύρο να το παραδεχτεί! Αλλά εδώ που τα λέμε, μήπως όλοι οι Χριστιανοί έχουν διαβάσει την Αγία Γραφή; Κάτι επιλεγμένα κομμάτια που διαβάζονται στην εκκλησία από τους Προφήτες και την Καινή Διαθήκη έχουν ακούσει. Στο μάθημα των Θρησκευτικών στο σχολείο ποτέ δεν είχαμε ανοίξει να διαβάσουμε την Αγία Γραφή. Ίσως για να μην δούμε πράγματα που δεν έπρεπε να δούμε! Για παράδειγμα, το ότι στην λίστα των απαγορευμένων σεξουαλικών πράξεων απαγορεύεται το σεξ ανάμεσα σε μάννα και γιό, αλλά δεν απαγορεύεται ανάμεσα σε πατέρα και κόρη! Το ότι υπάρχουν σελίδες και σελίδες που ασχολούνται με τις ακριβείς διαστάσεις λατρευτικών αντικειμένων θαρρείς και ο Θεός θα έπαιρνε μεζούρα να τα μετρήσει! Το ότι πολλά από αυτά που λένε οι Μάρτυρες του Ιεχωβά για τον Χριστιανισμό είναι πράγματι μέσα στην Αγία Γραφή, που εμείς μεν κάνουμε πως δεν τα προσέξαμε, οι δε Μάρτυρες του Ιεχωβά τα παίρνουν στην απόλυτη κυριολεξία τους. Αλλά η Καθολική εκκλησία, στο παρελθόν τουλάχιστο, είχε πάει ακόμα παραπέρα: απαγόρευε την κατοχή της Αγίας Γραφής και την μετάφραση της στα Ιταλικά και άλλες σύγχρονες γλώσσες, μέχρι ίσως και τον 18ο αιώνα, μάλιστα με ποινή θανάτου στην πυρά κατά τον 15ο αιώνα για την απλή κατοχή της Αγία Γραφής από άτομα που δεν σχετίζονταν άμεσα με την ιεραρχία της εκκλησίας. Αυτό γινόταν με το πρόσχημα της προστασίας του δόγματος από τις αιρέσεις και βασικά είχε σκοπό την καταδίκη του κόσμου στον σκοταδισμό, με το σλόγκαν «Πίστευε και μη ερεύνα».
Θυμάμαι όταν ήμουν φοιτήτρια, το ΚΚΕ κυκλοφορούσε την εξής ιστορία για να ενθαρρύνει την πίστη στο κόμμα. Κάποτε λέει κάποιος από ανώτερη κοινωνική τάξη ρώτησε έναν Ρώσο μπολσεβίκο επαναστάτη: «Εσύ τι ξέρεις και είσαι κομμουνιστής; Μήπως διάβασες Μαρξ;» Και ο επαναστάτης μπολσεβίκος, κοίταξε μπροστά με λαμπερά μάτια γεμάτα περηφάνια και οραματισμό και είπε: «Εγώ δεν διάβασα Μαρξ, διάβασε όμως ο Λένιν!» Μια άποψη είναι ότι ίσως ο κύριος Χρυσοχοϊδης θα έπρεπε να απαντήσει κάπως έτσι για να ξελασπώσει: «Το μνημόνιο δεν το διάβασα εγώ, το διάβασε όμως ο Παπανδρέου!», κοιτάζοντας μπροστά με πίστη, προσδοκία και οραματισμό προς το μέλλον! Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. Μερικές φορές η άγνοια είναι ευλογία. Για παράδειγμα, αν διαβάζαμε τα ψιλά γράμματα στα ασφαλιστικά συμβόλαια, ίσως να μην τα κάναμε ποτέ και να περνούσαμε όλη μας την ζωή αισθανόμενοι ανασφαλείς. Χώρια που το να μπορεί κανείς να επικαλεστεί άγνοια ανά πάσα στιγμή, γιατί δεν διάβασε κάτι που θα έπρεπε να είχε διαβάσει, είναι μια κάποια στρατηγική επιβίωσης, προπαντός πολιτικής επιβίωσης όταν το κόμμα σου βουλιάζει!
Μαρία Πέτρου

Περί ομελέτας

Ο Schulz σε ένα σκίτσο δείχνει τον Λάινους να στέκεται μπροστά στο κράσπεδο με το μπογαλάκι του στον ώμο: «κάποτε ήταν ένα αγοράκι που αποφάσισε να φύγει από το σπίτι του, αλλά οι γονείς το δεν του επέτρεπαν να διασχίσει τον δρόμο μόνος του!». Και κάποτε ήταν ένας σκακιστής που για να κερδίσει την παρτίδα έπρεπε να θυσιάσει κάποια πιόνια. Έλα όμως που πίστευε στην διαβούλευση και την δημοκρατία! Ρώτησε λοιπόν τα πιόνια: «Να σας θυσιάσω;» και εκείνα απάντησαν «Όχι! Μη!». Ο σκακιστής δεν τόλμησε να χαλάσει το χατίρι τους και έχασε την παρτίδα!

Τον χειμώνα του 1978-79 ήμουν φοιτήτρια στην Αγγλία. Ο χειμώνας εκείνος έμεινε στην Ιστορία της Αγγλίας ως «ο χειμώνας των αναταραχών» (“the winter of discontent”). Ούτε να πεθάνεις δεν μπορούσες: ακόμα και οι νεκροθάφτες έκαναν απεργία! Ουσιαστικά τα συνδικάτα εξεβίαζαν την τότε κυβέρνηση των εργατικών για πληθωριστικές αυξήσεις μισθών, και η κυβέρνηση δεν μπορούσε να κουμαντάρει ούτε τους συνδικαλιστές (που ήταν η ευρεία βάση υποστήριξης της) ούτε την οικονομία. Είχε προηγηθεί το 1974 η «εβδομάδα των τριών ημερών», όταν τα εργοστάσια δούλευαν μόνον 3 ημέρες την εβδομάδα για να εξοικονομήσουν ενέργεια, λόγω της απεργίας των ανθρακωρύχων που έβγαζαν το κάρβουνο για τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού. Από το 1973 ως το 1979 η χώρα ήταν δέσμια των συνδικάτων και η ερώτηση «Ποιος κυβερνά την Βρετανία;» (“Who governs Britain?”) που χρησιμοποίησαν οι συντηρητικοί σαν σλόγκαν στις εκλογές του 1974, ήταν πολύ εύστοχη.

Το 1979 έγιναν εκλογές και η κυρία Θάτσερ εξελέγει πανηγυρικά! Η κυρία Θάτσερ ήταν μια από τους πιο μισητούς πρωθυπουργούς της Βρετανίας. Ήταν όμως και μια από τους μεγαλύτερους μεταρρυθμιστές της χώρας! Τα δύο προφανώς πάνε μαζί, μια και για να αλλάξεις κάτι, πρέπει να καταστρέψεις κάτι άλλο, να θίξεις συμφέροντα και να πληρώσεις τις συνέπειες! Το 1985 δούλευα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το απόγευμα της 28ης Ιανουαρίου έτρεχα απελπισμένα να βρω μια τήβεννο που θα μου επέτρεπε να πάω στην γενική συνέλευση του πανεπιστημίου να καταψηφίσω την απόφαση της ανακήρυξης της κυρίας Θάτσερ επίτιμου διδάκτορα του πανεπιστημίου! Ήμουν βλέπετε ένα από τα πιόνια που θυσίαζε για να κάνει τις μεταρρυθμίσεις που ήθελε, και φυσικά την μισούσα. Τελικά βρήκα μια κατατσαλακωμένη και άθλια τήβεννο και πήγα στην συνέλευση. Ήμουν ένας από τους 738 ψήφους (έναντι 319) που σταμάτησαν την απονομή του τίτλου! Η κυρία Θάτσερ αυτό δεν το συγχώρησε ποτέ στους πανεπιστημιακούς της Οξφόρδης! Έκανε όμως ριζικές μεταρρυθμίσεις στην Βρετανική κοινωνία και έφερε την χώρα στον 20ο αιώνα, κάτι που απέφερε την ευημερία που ακολούθησε. Το βασικό χαρακτηριστικό της ήταν η στρατηγική. Λέγεται ότι όταν ήταν φοιτήτρια στην Οξφόρδη, είπε στους φίλους της ότι την ενδιέφερε η πολιτική. Κάποιος λοιπόν της πρότεινε να γραφτεί σε μια φοιτητική οργάνωση, από εκείνες με τις υψηλές ιδεολογίες και τους ουτοπιστικούς στόχους. Η κυρία Θάτσερ απάντησε: «Δεν κατάλαβες. Εγώ θέλω πράγματι να ασχοληθώ με την πολιτική!» και πήγε και γράφτηκε στο κόμμα των συντηρητικών! Όταν λοιπόν βγήκε στην κυβέρνηση, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να επιβάλει στα συνδικάτα να παίρνουν αποφάσεις απεργίας με κλειστή, αδιάβλητη ψηφοφορία.
Κατήργησε το “closed shop”, δηλαδή την υποχρεωτική συμμετοχή των εργαζομένων σε κάποιον κλάδο στο συνδικάτο του κλάδου. Απαγόρευσε τις δευτερογενείς απεργίες (δηλαδή αυτές που γίνονται για την υποστήριξη άλλης απεργίας). Επέβαλλε δια νόμου την προστασία της ελεύθερης διέλευσης όσων δεν θέλουν να απεργήσουν. Και όλα αυτά σταδιακά και μεθοδικά, ενώ είχε δώσει μυστικές εντολές στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας να μαζεύουν παράλληλα τεράστια αποθέματα κάρβουνου. Και όταν όλα ήταν πια έτοιμα, άρχισε η «σφαγή» και η μεταρρύθμιση της οικονομίας: τα ανθρακωρυχεία, τα ναυπηγεία, τα τυπογραφεία, και όλοι εκείνοι οι κλάδοι που με τα χρόνια είχαν γίνει δεινοσαυρικοί μια και αντιστέκονταν σε κάθε αλλαγή και εκσυγχρονισμό ενώ οι εργαζόμενοι τους συνέλλεγαν προνόμια από τις διάφορες κυβερνήσεις. Για παράδειγμα, εκεί που μια εφημερίδα για να παραχθεί χρειαζόταν 6000 τυπογράφους, τώρα θα παράγονταν με 60 ηλεκτρολόγους! Όταν κάποιος διαμαρτύρονταν ότι δεν έβρισκε δουλειά, η απάντηση της ήταν: “On your bike!” Δηλαδή, πάρε το ποδήλατο σου και πήγαινε παραπέρα να βρεις δουλειά (εννοώντας βέβαια και την φυσική μετακίνηση αλλά και την νοητή, όταν ο πρώην ανθρακωρύχος γίνεται ας πούμε κτίστης). Πολλά πιόνια θυσιάστηκαν και πολλοί την μίσησαν. Όλοι όμως παραδέχτηκαν ότι και ήξερε και μπορούσε να σπάζει τα αυγά για να κάνει την ομελέτα. Και το πιο σημαντικό, ακόμα και τα πιόνια που θυσίασε κάποτε εκτίμησαν αυτό που έκανε για την ζωή τους! Η δική μου μετέπειτα καριέρα δεν θα είχε υπάρξει αν δεν είχε κάνει όλα εκείνα για τα οποία την είχα μισήσει!

Ένας που κυβερνά, είτε κυβερνά μια χώρα είτε ένα Πανεπιστήμιο, πρέπει να μπορεί να βλέπει πέρα από τα άτομα και να παίρνει εκείνες τις στρατηγικές αποφάσεις που θα μεγιστοποιήσουν την ευημερία του συνόλου έστω και αν κοστίσουν την ευημερία μερικών ή και πολλών ακόμα για κάποιο χρονικό διάστημα. Τώρα, αν κάποιοι κυβερνήτες μπορούν να το κάνουν αυτό με την συναίνεση και αυτών που θα θυσιαστούν, ακόμα καλύτερα! Αλλά τότε ίσως να μην πρόκειται για κοινούς θνητούς που επιλέχτηκαν σε κάποιο αξίωμα, αλλά για ημίθεους! Το χειρότερο είναι να είναι επίδοξοι δραπέτες αλλά να μην μπορούν να διασχίσουν τον δρόμο γιατί δεν τους επιτρέπεται, ή σκακιστές και να μην θέλουν να θυσιάσουν πιόνια για να σώσουν την βασίλισσα, ή μάγειροι που δεν θέλουν να σπάσουν τα αυγά για να κάνουν την ομελέτα, και πρωθυπουργοί που δεν ξέρουν να προσαρμόζουν τις συνδικαλιστικές τους ιδέες για να κάνουν τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει και να σώσουν την χώρα τους.

Μαρία Πέτρου